Koffie branden als verbindende factor

Dit jaar wordt er bij de Van der Hoeven Kliniek, locatie Oudlaan (de Wierde), een nieuwe werkplaats geopend: de koffiebranderij. Bij deze branderij gaan patiënten onder begeleiding van een werkmeester aan de slag met het branden, verpakken en verkopen van koffiebonen, en bouwen zo een eigen merk. Daarnaast wordt er in de Wierde ook een koffiebar geopend waar patiënten en medewerkers een vers gezette kop koffie kunnen krijgen. Met de komst van de koffiebranderij en -bar wordt het werkaanbod voor de patiënten groter, en krijgen zij de kans om zich te ontwikkelen in een nieuw beroep.  

Het idee

In 2020 stuitte Rogier ter Hall, preventiemedewerker bij De Forensische Zorgspecialisten, op een artikel over Zuivere Koffie, een organisatie die zich inzet om samen met gedetineerden koffie te branden en te verkopen. Hun doel is om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te ondersteunen in het vinden van werk dat bij hen past. Voor ter Hall was hierna de link al snel gelegd: “Wat zij doen met gedetineerden, kunnen wij met onze patiënten.”

Niet veel later haakte ook Kartal Uçar, hoofd Behandelondersteuning en Organisatie bij de Wierde, aan op het idee: “Ik vind het een prachtig concept en denk dat het ook binnen de werkwijze en filosofie van de Wierde past. Dat we de mensen hier binnen iets geven en leren, waarmee ze iets terug kunnen geven aan de maatschappij.”

De Wierde is één van de locaties van de Van der Hoeven Kliniek waar patiënten met zowel een tbs-oplegging als een civielrechtelijke maatregel worden opgenomen en behandeld. Dit resulteert erin dat er een diverse patiëntenpopulatie op de Wierde verblijft, waarbij het werkaanbod niet altijd aansluit op hun interesses. Het is ook daarom dat de vraag om het werkaanbod te verbreden bestond, en dat de timing van het opstarten van de koffiebranderij op dit moment zo goed is. 

Werk als beschermende factor

Werk is voor de patiënten van de Van der Hoeven Kliniek een belangrijke beschermende factor in de resocialisatie. “Het is een stap van de patiënt terug naar de samenleving”, vertelt Uçar. Binnen de behandeling van een patiënt wordt aan de ene kant gekeken naar hoe de risico’s gereduceerd kunnen worden, bijvoorbeeld door therapie of medicatie. Aan de andere kant wordt er gekeken naar hoe de beschermende factoren versterkt kunnen worden. Hierbij spelen het hebben van een stevig sociaal netwerk, maar ook het hebben van een prettige baan een belangrijke rol. “Fijn werk creëert ritme in het leven van de patiënt. Daarnaast zorgt het ook voor een voldaan gevoel aan het eind van de dag, waardoor de patiënt minder geneigd is dingen te doen die minder goed voor zichzelf of de omgeving zijn.”

Nieuwe werkplaats voor de Wierde

Voor de patiënten van de Wierde is tot op heden de keuze in werk redelijk beperkt. Zo kunnen patiënten werken in de montage, tuin of in de civiele dienst. Echter sluiten deze werkzaamheden niet altijd aan op de interesses van de patiënten. Uçar: “En dat is ook logisch, want met zo’n diverse groep patiënten was het lastig om iedereen passende werkzaamheden te kunnen bieden. Daar willen we verandering in brengen.”

Juist daarom was het voor ter Hall logisch om de koffiebranderij te plaatsen op de Wierde: “Het scala aan werkzaamheden binnen een koffiebranderij is uniek. Ik denk dat geen enkele werkplaats op zoveel verschillende gebieden werk en opleidingsmogelijkheden kan bieden aan patiënten. Van eenvoudig werk, zoals inpakwerk, tot het volgen van een opleiding bijvoorbeeld voor bonen branden of barista. Dat was op de Wierde eerder niet mogelijk.”

De ontwikkeling van het merk en de werkplaats

Voordat er gestart kan worden met het branden van de bonen, moet er veel gebeuren. “Er zijn allerlei stappen die we moeten doorlopen, waaronder een aantal hele leuke,” aldus ter Hall. “Bijvoorbeeld de cupping-sessie. Dan gaan we samen met medewerkers en patiënten op de Wierde verschillende koffieblends proeven om te bepalen welke koffie wij gaan branden. Maar ook het bepalen van de branding van ons eigen merk moet nog gebeuren.”

Voor dit laatste heeft er in februari een wedstrijd plaatsgevonden onder medewerkers en patiënten. Iedereen kon een suggestie voor een naam insturen, om zo de naam van de eerste koffieblend te bepalen. Na een stemronde is ervoor gekozen dat de eerste koffie ‘de Wierdse blend’ gaat heten.

Het streven is dat het branden van de koffie begint vanaf september, want eerst moet de apparatuur nog worden geleverd en er een verbouwing plaatsvinden zodat er de juiste ruimte voor de werkplaats ontstaat.

Groei

Zodra de bouw van de werkplaats is gerealiseerd en de apparatuur is geleverd, zal de koffiebranderij worden opgestart. Uçar vertelt: “Onze doelstelling voor dit jaar is om de leefgroepen van de Van der Hoeven Kliniek te voorzien van gemalen koffie, en om kerstpakketten te maken voor de medewerkers van De Forensische Zorgspecialisten”. Deze kerstpakketten worden aangevuld met spullen die de andere werkplaatsen van de Van der Hoeven Kliniek kunnen leveren. “Dat is in eerste instantie eenmalig voor dit jaar, daarna kijken we weer verder.”

Maar is de koffie die wordt gebrand dan alleen voor intern gebruik? “Nee, ik denk dat we een plan moeten opstellen om stapsgewijs uit te breiden. Ik vind het belangrijk dat we het eerst daadwerkelijk kunnen realiseren voordat we aan externen gaan verkopen.” vertelt Uçar resoluut.

“Als dat allemaal goed gaat, is wat mij betreft de eerste externe stap om de koffie te verkopen aan bijvoorbeeld buurtbewoners. Mensen uit de buurt moeten niet denken ‘wat spannend om zo dichtbij een kliniek te wonen’, maar zich vooral realiseren dat er een ander element zit aan de behandeling die we bieden om de maatschappij veiliger te maken. Ik denk dat de koffie hier een verbindende factor in kan zijn”.

Ter Hall vult aan: “Ik verwacht dat we met het bijzondere verhaal van onze koffie ook een grotere bekendheid kunnen creëren en op landelijke schaal kunnen verkopen. Ik wil dat de koffiebranderij een financieel gezonde werkplaats wordt. Dat we zelf onze broek kunnen ophouden door acties te verzinnen, blends kunnen maken, dat we echt als een bedrijf fungeren. Dat doen we dan met patiënten en medewerkers samen”.

Samenwerking

Behalve met patiënten en medewerkers, speelt bij het opzetten van de koffiebranderij en het koffiemerk ook Zuivere Koffie een rol. Ter Hall: “Zuivere Koffie gaat ons helpen met het opstarten van de werkplaats tot en met het moment dat we opengaan. Hopelijk dat we daarna blijven samenwerken, bijvoorbeeld voor het maken van een special blend. We blijven sowieso goede vrienden.” Zuivere Koffie is dus niet alleen de inspiratie geweest voor deze nieuwe werkplaats, maar neemt in dit ontwikkelingstraject ook een consultancyrol op zich.

Uçar: “Dat vind ik mooi om te zien, hoe zij zo bereid zijn om een samenwerking aan te gaan en hun ervaringen willen delen. Dat zegt iets over hen. Het gaat niet alleen vanuit een salesoogpunt, maar vooral vanuit een filosofie: het willen bieden van een tweede kans aan mensen die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt met een product waar ze trots op zijn. En dat willen wij ook.”

Over Zuivere Koffie

Koffiebranderij Zuivere koffie biedt gemotiveerde (ex-)gedetineerden kansen door het leren van een echt ambacht. Koffiebranderij Zuivere Koffie is de eerste koffiebranderij ter wereld in een gevangenis. In de branderij in de gevangenis van Zaanstad krijgen zij een eerlijke kans op een succesvolle terugkeer in de samenleving. Het doel is om te helpen resocialiseren en re-integreren. Binnen beginnen om buiten te blijven. Naast Zuivere Koffie hebben ze inmiddels ook theelijn Guiltea en een bakkerij. Het doel is om met de producten minimaal 500 levens veranderd te hebben in 2025. Zie voor meer informatie: https://koffiebranderijzuiverekoffie.nl/.